توارث برخی صفات کمی گندم نان (Triticum aestivum L.) تحت تنش خشکی

  بررسی نحوه توارث، نوع عمل ژن­ها و تعیین استراتژی مؤثر اصلاحی در جهت بهبود صفات فیزیولوژیک و مورفو­فیزیولوژیک به­خصوص در شرایط تنش خشکی از اهمیت ویژه­ای برخوردار است. به منظور تعیین نحوه توارث و برآورد اجزای ژنتیکی کنترل­کننده برخی صفات کمّی گندم نان در شرایط معمول و محدود آبی، والدین P1 و P2 و نسل­های F1، F2، BC1 و  BC2از ژرم­پلاسم­های (بزوستایا × بولانی و بزوستایا × لاین 518) در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با چهار تکرار در دو شرایط آبی (معمول و محدود) مورد ارزیابی قرار گرفتند. صفات عملکرد دانه، طول پدانکل، طول خوشه، وزن صد دانه، شاخص برداشت و وارثت­پذیری عمومی و خصوصی در نسل­های مختلف، مورد بررسی قرار گرفتند. میانگین وراثت­پذیری عمومی صفات بین 83/0- 22/0 در شرایط معمول آبی و بین 95/0- 19/0 در شرایط محدود آبی و وراثت­پذیری خصوصی بین 71/0- 17/0 در شرایط معمول آبیاری و بین 71/0- 07/0 در شرایط محدود آبی متغیر بود. نتایج حاصل از تجزیه واریانس نشان داد که میانگین مربعات نسل­ها برای اکثر صفات معنی­دار است. لذا تجزیه میانگین نسل­ها برای این صفات صورت گرفت. کنترل ژنتیکی اکثر صفات در تلاقی اول (بزوستایا × بولانی) به­صورت غالبیت بود، در این مورد پیشنهاد می­شود گزینش را تا نسل­های بعدی به تأخیر انداخت و یا از راهبردهای اصلاحی دیگر نظیر دورگ­گیری (هیبریداسیون) استفاده نمود. در صورتی که در تلاقی دوم (بزوستایا × لاین 518) اجزای افزایشی در کنترل صفات نقش بارزی اعمال کردند و مشخص می­کند که در این تلاقی، گزینش در نسل­های اولیه مؤثرتر می­باشد. کنترل ژنتیکی صفات در هر دو شرایط محیطی مشابه بود و تنش کم­آبی کنترل ژنتیکی صفات را تغییر نداد.